بخش اول ) مشخصات مجری و همکاران

1. نام و نام خانوادگی مجری طرح یا مدیر دفتر / اداره کل :

2. سوابق شغلی مجری طرح :

ردیف

عنوان شغل

مؤسسه محل اشتغال

زمان اشتغال

تاریخ

مدت

 

3. سوابق تحصیلات دانشگاه مجری طرح :

مدرک تحصیلی

رشته تحصیلی

دانشگاه محل تحصیل

کشور

سال اخذ مدرک

4. سابقه فعالیت های تحقیقاتی مجری طرح در 5 سال گذشته : ( پژوهش های انجام شده به صورت مدون یا چاپ )

عنوان

سفارش دهنده تحقیق

مسؤلیت فرد در تحقیق

4-1)

4-2)

4-3)

4-4)

4-5)

4-6)

4-7)

5. تألیفات :

عنوان

سفارش دهنده تحقیق

مسؤلیت فرد در تحقیق

5-1)

5-2)

5-3)

5-4)

5-5)

5-6)

5-7)

6. آدرس مجری :

7. مشخصات همکاران مجری طرح :

ردیف

نام و نام خانوادگی

شغل

آخرین مدرک تحصیلی

رشته تحصیلی

دانشگاه محل تحصیل

سال اخذ مدرک

سابقه اشتغال به تحقیق

شروع همکاری

بخش دوم ) مشخصات طرح تحقیق

1. عنوان کامل طرح پژوهشی :

شناسایی دانش آموزان خلاق نواحی چهارگانه شیراز به منظور برگزاری کارگاه های آموزشی توسعه خلاقیت

2. نوع طرح : بنیادی £ کاربردی R توسعه ایR

3. مقدمه :

از شگفتی های آفرینش خالق متعال این است که همه چیز ، حتی استعدادهای بشری را متنوع آفریده است . شناسایی و به کارگیری روش های در خور دانش آموزان از جمله وظایف تعلیم و تربیت پویا می باشد . تعلیم و تربیت پویا ، نظام تربیتی است که در صدد دگرگونی دایمی فرد و جامعه و کشف و پرورش استعدادهای نهفته ، به ویژه استعدادهای خلاق است . این گونه تعلیم و تربیت درخور انسان و عملاً مقید به انسان سازی است و به تمامی انسان ها به یک شکل و قالب نمی نگرد .

4. بیان مسئله : ( مسئله تحقیق با توجه به یافته های حاصل از تحقیقات انجام شده مرتبط با مسئله مورد بررسی تنظیم شود )

موضوع این تحقیق شناسایی دانش آموزان خلاق در دوره های مختلف تحصیلی در شهر شیراز می باشد . دانش آموز خلاق کیست ؟ پس از شناسایی او ، برای توسعه تفکر خلاق در اشخاص نظیر ایشان چه برنامه هایی داریم . یافته های تحقیقات انجام شده در مورد خلاقیت نشان می دهد که محققین در مرحله اول درصدد یافتن معیارهای تفکر خلاق بوده اند ، خلاق کیست و چه ویژگی هایی دارد و سپس به رابطه ی خلاقیت با عوامل بیرونی نظیر محیط زندگی ، سن ، جنس و ... پرداخته اند . رابطه ی خلاقیت با عوامل درونی مانند هوش و  حافظه و تخیل نیز بخشی دیگر در یافته های تحقیقات است . در این تحقیق با توجه به ضابطه هایی که برای شناسایی دانش آموزان خلاق وجود دارد به این گونه افراد دسترسی خواهیم یافت ، سپس با تشکیل کارگاه های آموزشی خلاقیت به توسعه ی خلاقیت توسط استادان خلاق به فرایند نخبه پروری خواهیم پرداخت .

5. اهمیت و ضرورت مسئله :

فناوری های نوین ، بشر را بر آن داشت ، تا از استعدادها و توانمندی های بالقوه خدا دادی بیش از پیش بهره جویی کند . امروزه با شناخت افراد خلاق و تشکیل کلاس توسعه ی خلاقیت راه را برای نخبه پروری بازنگه خواهیم داشت . کلاس درس محیطی بسته و محدود است که اغلب اوقات با اندیشه  بازمنافات دارد.

در فصل هشتم کتاب " کودک و مدرسه " تحت عنوان دانش آموز ناموفق ، دوران کودکی 450 مرد و زن مشهور را مورد مطالعه قرار داده است که در نظر معلمان و والدین کودکانی کم و ناچیز بوده اند . وقتی از محیط بسته آموزشی نجات یافتند ، توانستند افکار خلاقانه ی خود را به منصه ی ظهور برسانند . از جمله : ادیسون ، اینشتین ، گالیله ، پاستور ، بتهوون ، بالزاک ، تولستوی و ... . بنابراین ضرورت دارد که در کنار آموزش رسمی مدرسه ای زمینه ای برای رشد افکار خلاق دانش آموز به وجود آید  .

6. کاربست یافته های طرح با ذکر دوایر و بخش های اداری و آموزشی ذیربط :

1- یافته های این طرح به کارشناسی های دوره های مختلف پیش دبستانی ، دبستانی ، راهنمایی و متوسطه کمک خواهد کرد تا برای افراد خلاق جامعه آموزشی برنامه ریزی آموزشی جدیدی صورت بگیرد .

2- یافته های این تحقیق به دانش آموزانی که از استعدادهای درونی خود مطلع نیستند کمک خواهد کرد .

3- راه یابی به مرحله بعدی آموزش فراهم خواهد شد و دانش آموزان خلاق که دارای ابداع و ابتکار می شوند ، می توانند به دانشگاه ها راه یابند . ( حذف کنکور )

4- با رشد و پرورش افراد خلاق و شرکت آنان در المپیادها ی علمی آموزش و پرورش ما در سطح جهانی مطرح خواهد شد و ایران در تولید علم رتبه بالاتری را کسب خواهد نمود .

7. اهداف تحقیق :

1- انجام این طرح باعث شناسایی افراد خلاق می شود . ( لزوماً این افراد دارای وضع تحصیلی خوبی هم نیستند )

2- با انجام این تحقیق از هدر رفتن نیروهای خلاق ناشناخته جلوگیری خواهد شد .

3- با انجام این تحقیق زمینه ای برای آموزش باز ( در مقابل آموزش بسته ) فرآهم خواهد شد .

4- شناسایی و آموزش افراد خلاق باعث بروز ابداعات و اختراعات جدید در جامعه خواهد شد .

5- ناشناخته ها شناخته می شوند .

6- سیستم آموزشی برای جذب افراد خلاق برنامه ریزی خواهد کرد .

7- خلاق پروری نیز بخشی از وظایف نظام آموزشی خواهد شد .

8. پیشینه طرح پژوهشی :

در ارتباط با خلاقیت در ایران و خارج از کشور تحقیقات زیادی انجام شده است ،
در ایران : شیخ ( 1367 ) رابطه ی فعالیت های حرکتی دانش آموزان را با خلاقیت مطرح ساخته است . خوش کیش ( 1374 ) عمده ترین شیوه پرورش تخیل را در دانش آموزان ، سیال سازی ذهن آنان دانسته است . درب امامیه ( 1374 ) در یافته های تحقیق خود آورده است که : « طراحی برنامه ی درسی باید به گونه ای باشد که از محدوده ی کلاس فراتر رود یعنی دانش آموز ، علوم را از طریق طبیعت و ... شاهد باشد . » . بهروزی ( 1375 ) رابطه ویژگی های شخصیتی را با خلاقیت مطرح کرده است . مرعشی ( 1375 ) به بررسی تطبیقی تکالیف و پرسش ها ی درس علوم تجربی را با عوامل خلاقیت مطرح ساخته است.جاویدی ( 1373 ) به بررسی رابطه ی جو عاطفی خانواده به خلاقیت کودکان پرداخته است . امیدی ( 1385 ) به بررسی عوامل مؤثر در شکوفایی خلاقیت اشاره کرده است . هاشمی ( کد 1844 پژوهشکده ) به رابطه ی خلاقیت با پیشرفت تحصیلی پرداخته است . در کلیه این تحقیقات بحث مفصلی از ماهیت و عوامل تشکیل دهنده خلاقیت شده است که در این طرح از آن ها استفاده خواهد شد .

در خارج از کشور : تحقیقات خارجی زیادی در ارتباط با خلاقیت انجام شده است که برخی از آنان عبارتند از: آموزش خلاقیت در عصرکامپیوتر ( دانشگاه تورنتو 1993 ) . اثرات جدایی والدین بر تفکر واگرا ( دانشگاه کرنل 1988 ) . پژوهش در زمینه تفکر واگرا ( دانشگاه بوستون 1992 ) . تأثیرانگیزش و اضطراب و قدرت تجسم بر رفتار خلاقانه ( دانشگاه کالیفرنیا 1988 ) . تأثیر برنامه پرورش خلاقیت بر کودکان ( دانشگاه امیلی نویز 1994 ) . تأثیر تحریک نیمکره راست مغز روی کودکان و خلاقیت آن ها در نوشتن ( 1991 ) . تأثیر تعامل استعداد خلاقیت ذهنی بر عملکرد تحصیلی ( دانشگاه سانتیا گو 1995 ) . پرورش خلاقیت در کودکان کودکستانی ( دانشگاه نیواُرلیلن  1987 ) . تأثیر داستان گویی و داستان خوانی بر خلاقیت ( دانشگاه آلاباما 1992 ) . تجربه خلاق ( دانشگاه ماساچوست 1989 ) . رابطه خلاقیت با رفتار نمایشی و ..  .

کلیه تحقیقات ذکر شده درصدد یافتن ارتباط خلاقیت با عوامل درونی و بیرونی بوده اند . عوامل مؤثر بر خلاقیت هر چه که باشند باید ماهیت و نشانه های خلاقیت شناخته شود و به افرادی که مستعد دانستن افکاری خلاق هستند کمک کرد تا از تفکر خلاق خود استفداه بهینه داشته باشند . در این تحقیق راه حلی برای شناخت و پرئورش افراد خلاق ارایه خواهد شد و از تمامی تحقیقات استفاده خواهد شد .

9. مبانی نظری طرح پژوهشی :

خلاقیت معادل Creativity در فرهنگ و بستر ( 1953 ) به راه های تمایل و ذوق به ایجادگری تعبیر شده است و در همه ی افرا وجود دارد . گنزلین ( 1953 ) خلاقیت را فرایند تغییر ، رشد و تکامل می داند که در آن حیات ذهنی رخ می دهد . درودهی ( 1959 ) خلاقیت را قدرت ایجاد چیزی نو و یا ابداع عقیده ای تازه می داند . توانس ( 1959 ) خلاقیت را مشتمل بر حساسیت به مسایل کمبودها ، تنگناها و ناهماهنگی ها می داند و اضافه می کند که این حساسیت در پی تشخیص مشکل یا مشکلاتی به وجود می آید و به دنبال جستجو برای یافتن راه حل هایی برای رفع مشکل می باشد . فرم ( 1959 ) آن را به توانایی دیدن ( آگاه بودن ) و پاسخ دادن می داند . استین و پارستن ( 1962 ) می گوید : « خلاقیت به ایجاد یک کار جدید منتهی می شود . » و هزاران تعریف و برداشت دیگر که از خلاقیت شده است و آن را به مسایل روان شناسی ارتباط داده اند . در این تحقیق با محور قرار دادن تعریف تورمن از خلاقیت و استفاده نظریه ها ی گوناگون دیگر به سنجش میزان خلاقیت دانش آموزان و نوع آموزشی که باید به آنان ارایه شود ، پرداخته خواهد شد  .

10. سؤال ها یا فرضیه های پژوهش : ( همراه با ذکر پشتوانه نظری پژوهش برای فرضیه های تحقیق )

1- چند درصد دانش آموزان دوره های پیش دبستانی دختر و پسر دارای تفکر خلاق در چهار عنصر سیالی ، ابتکار ، انعطاف و بسط می باشند ؟

2- چند درصد دانش آموزان دوره های مختلف تحصیلی ( ابتدایی ، راهنمایی و متوسطه ) دارای تفکر خلاق در چهار عنصر سیالی ، ابتکار ، انعطاف و بسط می باشند ؟

3- برای توسعه تفکر خلاق در این گونه دانش آموزان چه نوع اقدام هایی را می توان ارایه دد ؟

4- کلاس های تفکر خلاق از چه ویژگی هایی باید برخوردار باشد ؟

11. معرفی و تعریف عملیاتی متغیر ها :

از خلاقیت تعاریف بسیاری شده است که هر کدام دیدگاه خاصی را مطرح می سازد به منظور مفهوم شدن خلاقیت برخی از این تعارف نظری در گزارش تحقیق خواهد آورد .

در این تحقیق فرد خلاق کسی است که نسبت به بقیه افراد در پاسخ دادن به آزمون خلاقیت تورنس ( ضمیمه است ) و آزمون M.P.P.T. بالاترین نمره را کسب کرده باشد . در این آزمون خلاقیت از چهار عنصر تشکیل شده است : 1- سیالی ، یعنی استعداد و تولید ایده های فراوان  . 2- ابتکار ، یعنی استعداد تولید ایده های بدیع .3-  انعطاف پذیری ، یعنی استعداد تولید روش های گوناگون . 4- بسط ، عبارت است از استعداد توجه به جزئیات . .شناسایی اولیه افراد خلاق توسط رابطین پژوهش سرا در هر آموزشگاه صورت می گیرد .

12. داده های مورد نیاز :

فرمی تنظیم خواهد شد که توسط رابط پژوهش سرا تعدادی دانش آموز خلاق به پژوهش سرا معرفی می شوند . سپس پژوهش سرا با برگزاری آزمون های تورنس و M.P.P.T. به شناسایی نهایی فرد خلاق می پردازد .

البته عواملی چون ابداعات ، ابتکارات افراد خارج از سیستم آموزشی نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت و در پرسشنامه آمده است.

= Multiplechcice Paper and Pencil test for creativity

13. ابزارهای اندازه گیری : ( ابزارها باید متناسب با فرضیه ها یا سؤال ها بوده و اطلاعات لازم را در مورد متغیرها جمع آوری کند . )

1- پرسشنامه محقق ساخته ای که در شناسایی افراد خلاق به کار برده می شود . این پرسشنامه توسط کارشناسان پژوهش سرا اجرامی شود و افراد خلاق شناسایی می شوند . ( پرسشنامه ها پس از تصویب اولیه تنظیم خواهد شد )

2- آزمون " تورنس " درمورد میزان خلاقیت دانش آموزان از لحاظ چهار عنصر خلاقیت ( سیالی ، ابتکار ، انعطاف و بسط )

3- آزمون مداد کاغذی M.P.P.T. این آزمون تعیین کننده آزمون تورنس می باشد .

14. اعتبار و روائی ابزار مورد نظر :

پرسشنامه محقق ساخته ابتدا بر روی افرادی که قبلاً خلاق شناخته شده اند اجرا می شود و از این طریق اعتبار آن سنجیده خواهد شد . سپس نظر عده ای از استادان در ارتباط با پرسشنامه دریافت خواهد شد .

آزمون های تورنس و M.P.P.T. بارها توسطمحققین در ایران اجرا شده است و اعتبار و روانی آن سنجیده شده است . ازجمله حقیقت ( 1373 ) رخ بخش و ...

روایی : در سال 1362 فرم اولیه آزمون M.P.P.T. توسط دکتر عابدی برروی بخش های سیالی ، ابتکار ، انعطاف و بسط از طریق باز آزمایی به دست آمده بود و به ترتیب 85 % ، 82 % ، 84 % و 80 % بوده است . فرم کنونی ( 60 ماده ای ) این آزمون توسط دانشگاه دوستو اسپانیا ( 1992 ) از آمریکا به اسپانیا برده شده و در آن جا مورد سنجش قرار گرفت . برای این کار از روش هم سانی درونی آلفی کرونباخ استفاده شده است.

کفایت ( 1372 ) در تحقیق خود از روش آلفای کرونباخ استفاده کرده است .

پایانی : عابدی ( 1363 ) در تحقیق خود برای یافتن پایانی این آزمون از روش کلاسیک همبستگی بین این آزمون و آزمون های ملاک استفاده کرده است سپس روش تحلیل عوامل تأییدی به کارگرفته شده است .

آزمون M.P.P.T. از اعتبار هم زمانی قابل قبولی برخوردار بوده است .

کفایت ( 1372 ) در پایانی این آزمون از سه روش استفاده کرده است :

1- همبستگی با آزمون خلاقیت تورنس .

2- همبستگی با پرسشنامه سنجش میزان خلاقیت دانش آموزان توسط دبیران .

3- مقایسه دو گروه خلاق و غیر خلاق .

15. جامعه ، نمونه آماری و روش های نمونه گیری : ( در این بخش باید حجم نمونه و روش های نمونه گیری بیان گردد . )

جامعه آماری این تحقیق تعدادی از دانش آموزان شهر شیراز در دوره های دبستان ، راهنمایی و متوسطه صاحب ابده می باشند . سپس با فرمی که در اختیار رابط مدارس قرار داده می شود ، دانش آموزان صاخب ایده مدرسه شناسایی و به استاد مشاوری معرفی خواهند شد . ( روش انتساب متناسب ) با برگزاری آزمون های خلاقیت تورنس و M.P.P.T. افراد خلاق شناخته می شوند .

16. روش تحقیق : ( روش تحقیق متناسب با سؤال ها یا فرضیه های تحقیق بوده و برای این منظور ، بیان چگونگی اجرای تحقیق ضرورت دارد . )

این تحقیق از نوع زمینه یابی و توصیفی می باشد .

پرسشنامه اولیه محقق ساخته طی جلسه ای به رابطین  مدارس داده می شود تا رابط مطابق معیارهای داده شده دانش آموزان صاحب ایده و  خلاق خود را به کارشناس پژوهش سرا معرفی نمایند . سپس با اجرای همگانی آزمون های خلاقیت بر روی این عده و در نظر گرفتن حد نصاب نمره این آزمون ها به شناسایی و درصد گیری از افراد خلاق در پژوهش سرا پرداخته خواهد شد . با نظر صاحب نظران استاد مشاوران مواد درسی کارگاه های آموزشی با سرفصل های مشخص تدوین و جهت بسط و توسعه خلاقیت به دانش آموزان به صورت تئوری و عملی آموزش داده می شود .

17. شیوه های تخیل اطلاعات : ( روش های آماری با سؤال ها و فرضیه های تحقیق و اطلاعات جمع آوری شده هماهنگ باشد )

در این تحقق از شیوه درصد گیری آماری استفاده خواهد شد .

18. منابع و مآخذ :

1- کلیه تحقیقاتی که در مورد خلاقیت انجام شده است ، برخی از این تحقیقات در بخش پیشینه تحقیق آمده است .

2- جورج . اف .  نلر  ( 1369 ) هنر و علم خلاقیت . مرکز نشر دانشگاهی . مترجم : علی اصغر مسدد .

3- ترزا آمابلی ( 1989 ) . شکوفایی خلاقیت کودکان . نشر دنیای نو . مترجم : حسین قاسم زاده . چاپ اول 1375

4- هوشیار - محمد باقر ( 1367 ) اصول آموزش و پرورش . انتشارات امیر کبیر . چاپ سوم جلد اول .

5- کلیه منابعی که در ارتباط با مسایل تربیتی دانش آموزان باهوش و سرآمد نگارش یافته است . در این مورد منابع بسیار زیاد است که در گزارش تحقیق از آن ها استفاده خواهد شد .