انرژی در جهان امروز یک عامل راهبردی است و اغلب کشورهای جهان به خصوص آنها که دنبال اعمال اراده و قدرت خود بر دیگر کشورها می باشند از همین دریچه به مقوله انرژی می نگرند.

همان طوری که این نگاه را می توانیم از زمان های گذشته یعنی دوران استعمار کهنه تا به امروز دنبال کنیم.

در این میان کشور ما ایران ، علاوه بر این که دارای ذخایر ویژه و عمده ای از منابع انرژی بخصوص نفت و گاز می باشد ، در منطقه ای از جهان واقع است که یکی از اصلی ترین منابع انرژی در سطح چهان به شمار می رود . بنابراین با توجه به این که مقوله انرژی برای کشورهای سلطه طلب ، نقش موتور محرکه اقتصادی و تولید ملی و تعیین کننده جایگاه آنها در نظام سرمایه داری جهان را دارد و همچنین تضمین کننده منافع و امنیت ملی آنها است ، برای کشور ما نیز چگونگی سامان دهی به سیاست های بخش انرژی ، نقش کلیدی در فرایند تحولات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی را داراست و لذا ضروری است که برای انرژی و بخصوص نفت و گاز و به دنبال اینها انرژی هسته ای ، برنامه و استراتژی اندیشیده و متناسب با شرایط واقعی موجود داخلی و جهانی داشته باشیم.

با توجه به مقدمه فوق باید اذعان داشت که دغدغه اصلی جهان عادت کرده به مصرف انرژی ، در دو دهه آینده، تولید انرژی و ساخت نیروگاه اتمی به عنوان تنها راه خروج از بحران انرژی در دهه های آینده است . در این بین ازآن جا که ساخت یک نیروگاه اتمی اغلب علم وفنون را به کار می گیرد ، این کاربری به مفهوم توسعه و پیشرفت در همه علم و فنون است . از طرفی هم می توان ادعا کرد که نیروگاه برق اتمی ، اقتصادی ترین نیروگاهی است که امروز در دنیا احداث می شود که دلایل آن در ادامه بحث خواهد آمد . دلایل دیگری هم برای استفاده از نیروگاه اتمی برای تولید برق وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به پاکیزه بودن این روش ، عدم تولید گاز گلخانه ای و دیگر آلاینده های زیست محیطی اشاره کرد . سوخت های فسیلی مانند ذغال سنگ ، مقدار قابل توجهی از نوع آلاینده ها همانند ترکیبات کربن و گوگرد را وارد محیط زیست می سازند که برای سلامت انسان زیانبار است . از سوی دیگر با توجه به افزایش مصرف برق و پایان پذیر بودن منابع سوخت فسیلی به نظر می رسد استفاده از انرژی هسته ای بهترین گزینه موجود باشد .

می توان گفت در واقع تکنولوژی هسته ای ، میعادگاه تکنولوژی های دیگر است . مثل صنعت خودرو که اگر در یک کشور رونق خوبی داشته باشد ، تقریباً بخش عمده ای از تکنولوژی را جلو می برد ، چرا که بیشتر علوم و تکنولوژی ها مثل مکانیک ، شیمی مواد ، برق و ... در آن است . به همین صورت اگر صنعت هسته ای کشور هم رشد معنادار ، واقعی و همه جانبه داشته باشد ، با توجه به این که بالاترین محدودیت ها و استانداردهای مهندسی در آن وجود دارد صنعت کشور در سطح بالایی رشد خواهد کرد .

استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای

دانش تبدیل اورانیوم طبیعی که در طبیعت وجود دارد از طریق شکافت اتمها به اورانیوم غنی شده که دارای انرژی بسیار زیاد است ، فناوری هسته ای نام دارد . فرایند تهیه سوخت هسته ای از اورانیوم فرایند بسیار پیچیده و ظریفی است و دانش انجام این کارها از دانشهای پیشرفته بشری است .

تبدیل اورانیوم به اورانیوم غنی شده ، راههای مختلفی دارد که دو نوع رایج آن از طریق دستگاههای سانتریوفوژ و از طریق لیزر می باشد .کشورهای قدرتمند جهان دانش هسته ای را انحصاری خود کرده اند . به راحتی اجازه دسترسی دیگران به این دانش را نمی دهند . در مقطع کنونی حدود 10 کشور این دانش را در اختیار دارند .

انرژی هسته ای دارای کاربردهای فراوان است . در یک تقسیم بندی کلی می توان کاربردهای انرژی هسته ای را در دو بخش نظامی و غیرنظامی یا صلح جویانه قرار دارد .

کاربرد انرژی هسته ای در تولید برق :

یکی از مهم ترین موارد استفاده از صلح آمیز از انرژی هسته ای ، تولید برق از طریق نیروگاههای اتمی است . با توجه به پایان پذیر بودن منابع فسیلی و روند رو به رشد توسعه اجتماعی و اقتصادی ، استفاده از انرژی هسته ای برای تولید برق را امری ضروری ولازم می دانند و ساخت چند نیروگاه اتمی را دنبال مینماید.

ایران هر ساله حدوداً به هفت هزار مگاوات برق در سال نیاز دارد . نیروگاه اتمی بوشهر 1000 مگاوات برق را در صورت راه اندازی تأمین می نماید . و احداث نیروگاههای دیگر برای رفع این نیاز ضروری است . برای تولید میزان برق حدود 190 میلیون بشکه نفت خام مصرف می شود . که در صورت تأمین از طریق انرژی هسته ای سالیانه 5 میلیارد دلار صرفه جویی خواهد شد .

برتری انرژی هسته ای بر سایر انرژی ها :

علاوه بر صرفه اقتصادی دلایل زیر استفاده از انرژی هسته ای را ضروری می نماید . منابع فسیلی محدود بوده و متعلق به نسل های آتی می باشد . استفاده از نفت خام در صنایع تبدیل پتروشیمی ارزش بیشتری دارد. تولید برق از طریق نیروگاه اتمی ، آلودگی نیروگاههای کنونی را ندارد . تولید هفت هزار مگاوات با مصرف 190 میلیون شبکه نفت خام ، هزار تن دی اکسید کربن ، 150 تن ذرات معلق در هوا ، 130 تن گوگرد و 50 تن اکسید نیتروژن را در محیط زیست پراکنده می کند ، در حالی که نیروگاه اتمی چنین آلودگی را ندارد .

انرژی هسته ای در پزشکی هسته ای و امور بهداشتی :

در کشورهای پیشرفته صنعتی ، از انرژی هسته ای به صورت گسترده در پزشکی استفاده می گردد . با توجه به شیوع برخی از بیماری ها از جمله سرطان ، ضرورت تقویت طب هسته ای در کشورهای در حال توسعه ، هر روز بیشتر می شود . موارد زیر از مصادیق تکنیکهای هسته ای در علم پزشکی است :

تهیه و تولید کیتهای رادیو دارویی جهت مراکز پزشکی هسته ای

تهیه و تولید رادیو دارویی جهت تشخیص بیماری تیرویید و درمان آنها

ناراحتی وریدی

تصویر برداری بیماریهای قلبی ، تشخیص عفونتها و التهاب مفاصلی ، آمبولی و لخته های وریدی

موارد دیگری چون تشخیص کم خونی ، کنترل رادیو داروهای خوراکی و ترزیقی و ...

تهیه و تولید کیتهای هورمونی

تشخیص و درمان سرطان پروستات

تشخیص سرطان کولون ، روده کوچک و برخی سرطانهای سینه

تشخیص تومورهای سرطانی و بررسی تومورهای مغزی ، سینه

کاربرد انرژی هسته ای در بخش دامپزشکی و دامپروری :

تکنیکهای هسته ای در حوزه دامپزشکی موارد مصرفی چون تشخیص و درمان بیماریهای دامی ، تولید مثل دام ، اصلاح نژاد و دام ، تغذیه بهداشت و ایمن سازی محصولات دامی و خوراک دام را دارد .

کاربرد انرژی هسته ای در دسترسی به منابع آب :

تکنیکهای هسته ای برای شناسایی حوزه های آب زیرزمین هدایت آبهای سطحی و زیر زمینی ، کشف و کنترل نشت و ایمنی سدها مورد استفاده قرار می گیرد . در شیرین کردن آبهای شور نیز انرژی هسته ای کاربرد دارد .

کاربرد انرژی هسته ای در بخش صنایع غذایی و کشاورزی :

از انرژی هسته ای در حوزه های کشاورزی و صنایع غذایی استفاده بسیار فراوانی صورت می گیرد . موارد عمده استفاده در این بخش عبارت است از :

جلوگیری از جوانه زدن محصولات غذایی

کنترل و از بین بردن حشرات

به تأخیر انداختن زمان رسیدن محصولات

افزایش زمان نگهداری

کاهش میزان آلودگی میکروبی

از بین بردن ویروسهای گیاهی و غذایی

طرح بار دهی و جهش گیاهانی چون گندم و برنج و پنبه

آنچه باید بدانیم :

تکنیکهای هسته ای بر کشف مینهای ضدنفر کاربرد دارد . بنابراین ، دانش هسته ای با این قدرت و وسعتی که دارد ، هر روز بر دامنه استفاده از فناوری هسته ای و به ویژه انرژی هسته ای افزوده می شود . کاربرد انرژی در بخش های مختلف به گونه ای است که اگر کشوری فناوری هسته ای را نهادینه نماید ، در بسیاری از حوزه های علمی و صنعتی ، ارتقا پیدا می کند و مسیر توسعه را با سرعت طی می نماید .

 

اعظم بخشی خیرآبادی / کارشناس پژوهش سرای رازی