یکی از سهل ترین راه ها برای به دست آوردن آرامش و انبساط خاطر کشیدن نفس عمیق به صورتی منظم با یک شیوه ی بخصوص است. بیشتر مردم به گونه ای نفس می کشند که به مکیدن هوا شباهت دارد تا تنفس . آن ها نفس نفس می زنند که موجب هدر رفتن اکسیژن مغز می گردد. باید بیاموزیم آهسته و عمیق نفس بکشیم.
اگر ما تنها با قسمت بالای ریه هایمان تنفس کنیم هوایی که در پایین ریه ها قرار دارد کهنه و کهنه تر می شود. هر قدر ذخیره ی هوای ما بهتر باشد قدرت مغزمان نیز بهتر خواهد بود. اگر مغز ما از حداقل مقدار اکسیژن خود محروم بماند، احساس خستگی می کنیم. حالت خواب آلودگی دست می دهد و در انجام حرکات و کارها کند و سست می شویم و اندیشیدن برایمان دشوار می شود.
در مقدمه ی گلستان سعدی ، اولین نعمت خداوندی که سپاس گفته شده است، تنفس است : « ... که هر نفسی که فرو می رود ممد حیات است و چون بر می آید مفرح ذات » و این خود نشانه ی اهمیت تنفس است.
کسانی که تنفس عمیق دارند از طول عمر بیشتری برخوردار می شوند. تنفس عمیق باعث می شود که تعداد دم و بازدم در یک دقیقه کمتر شود. معمولا افراد در یک دقیقه 16 بار نفس می کشند و عمر متوسطی دارند. اما هر کس پیش از این در دقیقه نفس بکشد، مسلما تنفس هایی سطحی خواهد داشت که دم و بازدم عمیق را به همراه ندارد. طول عمر چنین افرادی از حد متوسط و معمول کمتر است.
اگر می گویند هیجان های عصبی مانند ترس ، اضطراب، خشم، کینه، انتقام و حسادت، بیماری می آورد و از طول عمر می کاهد ، به این خاطر است که تمام هیجان های عصبی نخستین تاثیر خود را بر تنفس می گذارد. شما از این به بعد به کسانی که خشمگین یا مضطرب اند با دقت نگاه کنید و ببینید که چقدر تنفس آن ها در این مواقع سطحی می شود. گاهی اوقات هنگام خشم، تنفس به سی بار در دقیقه و حتی بیشتر می رسد. حالا خودتان حساب کنید کسانی که همواره در هیجان های عصبی به سر می برند و در خشم و اضطراب غوطه ورند با تنفس سطحی خود چه بلایی بر سر سلامت و طول عمر خویش می آورند. در عوض کسانی که از آرامش برخوردارند و خود را به هنگام خشم مهار می کنند، چنان از تنفس عمیق و ژرفی برخوردار می شوند که مسلما سلامت آن ها را تضمین می کند و طول عمرشان را افزایش می دهد.
نتیجه تحقیقات دانشمندان ژاپنی و آمریکایی نشان می دهد که اگر انسان بتواند شمار تنفس خود را در یک دقیقه از 16 به 12 کاهش دهد، چیزی حدود 50 سال بر عمر خود اضافه کرده است.
تنفس عمیق باعث آرام کردن عواطف و احساسات آشفته و پریشان می گردد. اگر احساس می کنید شدیدا فرد بدخلق و عبوسی هستید و در حال طبیعی خودتان قرار ندارید و مایلید به شخصی یا چیزی اذیت و آزار برسانید به جای این کار یک نفس عمیق بکشید. یعنی عمیق ترین نفسی که می توانید بکشید. سپس آن را برای لحظاتی در ریه هایتان نگه دارید. بعد هم در کمال آهستگی و به مدت لحظاتی، هوا را آهسته بیرون دهید. این کار را چند مرتبه انجام بدهید و آن وقت ملاحظه خواهید نمود که سریع تر از آن چه تصور می کردید آرامش خود را باز یافته اید. لازم نیست فقط هوا را بمکید و آن را با سرعتی عجیب انجام بدهید بر عکس کوشش کنید آهسته نفس بکشید و با ثبات و نظم خاصی این کار را انجام بدهید و به فکر فرو بروید. این گونه بیندیشید که دارید حیات و هستی را استنشاق می کنید و بنیه و شور زندگی انرژی موجود در اطرافتان را در خود فرو دهید. به ماهیچه های درونیتان فشار بیاورید تا هر آن چه مقدور است هوای موجود در وجودتان را به بیرون برانید. این کار را حداقل شش مرتبه انجام دهید، متوجه خواهید شد که خلق بد و عصبی تان، تمام ناراحتی ها و سر خوردگی هایتان از بین می رود و در درون خود احساس خوب و دلپذیری دارید و کم کم به یک حالت تسلط به نفس درون و متانت و آرامش مورد نیاز دست پیدا می کنید.
با تنفس عمیق شما به لایه های عمیق مغز و منشاء فکر می رسید. آن جا که خلاقیت، افکار نو، تصمیم های تازه و حتی الهام و شهود شماست. تنفس عمیق یعنی ارتباط با منشاء فکر و شعور خلاق ، با تنفس عمیق، هم فکرتان بهتر و عمیق تر می شود و هم تمرکز حواس بیشتری پیدا می کنید.
تکنیک تنفس عمیق
تنفس عمیق شامل سه مرحله است :
1. دم عمیق که باید آهسته و آرام باشد و به صورت شکمی انجام شود، به صورتی که قسمت های تحتانی قفس سینه و حبابچه ها پر از هوا شود. علت اینکه نفس عمیق باید شکمی باشد، این است که سلول های بدن ما با خون ارتباط مستقیم ندارد، بلکه این ارتباط را لنف یا آب میان بافتی ایجاد می کند. لنف مواد غذایی را از خون می گیرد و در اختیار سلول قرار می دهد و از طرفی مواد زائد را از سلول می گیرد و به خون باز می گرداند. هرچه لنف این تبادل را سریع تر و بهتر انجام دهد، سلامت سلول و شادابی آن بیشتر می شود. به طور کلی سلامت سلول به دو عامل وابسته است. شتاب و سلامت خون، شتاب و سرعت لنف. سرعت گردش خون عمدتا به قلب وابسته است، اما سرعت لنف به حرکت ماهیچه ی بالای شکم یعنی دیافراگم بستگی دارد. تنفس عمیق و شکمی، دیافراگم را حرکت می دهد و این حرکت در حفره ی شکمی خلائی ایجاد می کند که شتاب لنف را پانزده برابر می کند. تندرستی و جوانی شما اساسا به دو عامل وابسته است : عمق تنفس و گردش خون. با تنفس های عمیقی که انجام می دهید، سرعت لنف را فزونی می بخشید و در نتیجه متابولیسم سلولی شما بهتر انجام می شود و شما شادابی، سر زندگی و انرژی فراوانی را احساس می کنید.
2. نگهداری نفس که خیلی مهم است. وقتی شما هوا را در ریه های خود نگه می دارید به کیسه های هوایی خود فرصت می دهید که تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن را کامل انجام دهند. در تنفس های تند و سطحی،این تبادل خوب صورت نمی گیرد، چون شما به ریه های خود فرصت کافی نمی دهید.
3. بازدم عمیق که باید آهسته و آرام و از طریق بینی هوا را خارج کنید، اما در آخرین لحظات، دهان را باز کنید و هوای باقیمانده را با فشار و صدای « هه » بیرون دهید. در بازدم های سطحی حدود 1300 تا 1500 میلی لیتر از هوای بازدمی ریه ها خالی نمی شود. این هوای باقیمانده، یکی از مهم ترین علل پیری شناخته شده است.
بازدم های عمیق را تجربه کنید و ریه های خود را از آخرین هوای مسموم نیز خالی کنید.

نویسنده

معصومه غیثی / پژوهش سرای رازی ناحیه 2 شیراز